Konie są zwierzętami heterodontycznymi, a więc ich uzębienie składa się z różnych rodzajów zębów, rozwiniętych do pełnienia konkretnych funkcji. Jest to naturalne przystosowanie anatomiczne do roślinożernego trybu życia, a więc zrywania i długotrwałego przeżuwania mocno zwłókniałych pokarmów o niskiej wartości odżywczej.
Uzębienie koni jest difiodontyczne, a więc posiadające dwa pokolenia zębów - mleczne i stałe.
Końskie zęby policzkowe należą do zębów listewkowych (lofodontyzm), a więc ich budowa wewnętrzna jest odmienna od typowej dla mięsożernych, a poszczególne warstwy zęba układają się w postaci listewek na całej jego szerokości. Powierzchnia żuciowa pokrywana jest fałdami szkliwa w trakcie rozwoju, w efekcie czego naprzemiennie występują warstwy mocniej i słabiej zmineralizowanych tkanek (nadając charakterystyczny „chropowaty” kształt zwiększający powierzchnię rozcierania paszy). Szkliwo okrywa całą wysokość trzonu zęba (powyżej i poniżej linii dziąseł), w odróżnieniu od korzenia który jest go pozbawiony. Wszystkie zęby, poza kłami i pierwszymi przedtrzonowcami, są zębami długokoronowymi.
Końskie zęby nie rosną, ale wysuwają się z zębodołów przez całe życie. Oznacza to w praktyce, że ząb chory nie "odrośnie", dlatego tak ważne jest leczenie schorzeń zębów, jak w przypadku człowieka.
Zęby koniowatych, tak jak większości ssaków, są zębami anelodontycznymi, a więc mają ograniczony okres wzrostu, który musi wystarczyć na cały okres życia. Wyjątkiem są jedynie niektóre gryzonie (np. króliki), których zęby rosną przez całe życie.
Dorosły koń posiada od 36 do 44 zębów (w zależności od obecności lub braku kłów i zębów wilczych). Wyróżniamy odpowiednio siekacze oddzielone diastemą od łuków żuciowych stworzonych przez przedtrzonowce i trzonowce oraz kły znajdujące się w diastemie. W naturze koń spędzał na pobieraniu paszy z pochyloną głową około 18 godzin na dobę.
Siekacze
Po 6 w każdym łuku (łącznie 12), osadzone z przodu szczęki/żuchwy i służące do zrywania pokarmu roślinnego (w połączeniu z ruchem odrywającym całej głowy). Zęby hypsodontyczne - o krótkim korzeniu i masywnej koronie, wysuwające się z zębodołów przez całe życie. Posiadają pojedynczy lejek otoczony szkliwem, ok 10mm od powierzchni okluzyjnej, zazwyczaj nie do końca wypełniony cementem.
Kły
Obecne u ogierów, zazwyczaj 4, u klaczy występują zmiennie, mogą być szczątkowe. Wyrzynają się w wieku 4-6 lat. Pod względem budowy zęby brachiodontyczne, z ostrym zakończeniem wygiętym doogonowo. Posiadają jeden kanał maziowy, nie uczestniczą w kontakcie okluzyjnym.
Przedtrzonowce i trzonowce
Zęby hypsodontyczne, lofodontyczne - o silnie sfałdowanych listewkach szkliwa ścierających się z wiekiem i płaskiej koronie. Zębina i cement występują naprzemiennie ze szkliwem. U dorosłych koni jest ich 24 - 4 rzędy po 6 zębów. Służą do miażdżenia i żucia przez rotacyjne ruchy boczne żuchwy, w połączeniu z lekkim ruchem donosowo-doogonowym. Powierzchnie okluzyjne posiadają guzki i listewki poprzeczne, które wchodząc w odpowiedniki u zębów antagonistycznych zwiększają powierzchnie żucia. W kształcie prostokątne, poza pierwszymi i ostatnimi (6 i 11), które są lekko trójkątne. Zęby policzkowe po wyrżnięciu nie mają korzeni lub korzenie prawdziwe są krótkie (miejsca wolne od szkliwa na wierzchołku) - korzenie prawdziwe tworzą się kilka miesięcy później i wydłużają z wiekiem, a połączenie okołozębowe z tymi korzeniami staje się coraz mocniejsze.
Odległość między łukami zębowymi szczęki (A) jest większa niż między łukami żuchwy (B) - jest to tzw anizognatyzm. Powierzchnie zgryzu zębów nie są równoległe do płaszczyzny językowo-policzkowej, tylko ustawione pod kątem 10-15 stopni.
Pod względem budowy histologicznej, ząb składa się z trzech rodzajów wysokozminerlizowanych tkanek (szkliwo, cement, zębina), otaczających jamę zęba wypełnioną przez miazgę zawierającą włókna nerwowe i naczynia krwionośne. Większość nerwów wchodzących w skład miazgi ma charakter czuciowy, co powoduje bardzo dotkliwe wrażenia bólowe. Dodatkowo należy pamiętać, że miazga otoczona jest przez twardą, nierozszerzalną tkankę, więc nawet niewielki stan zapalny powoduje silny ból.
Szkliwo (enamelum) - opalizująca, białoperłowobiała substancja, najtwardsza w organizmie zwierzęvym, nie regeneruje się
Zębina (dentinum) - tworzy większą część zęba, otaczając jamę zęba; wytwarzana przez odontoblasty, które zachowują aktywność przez całe życie produkując zębinę wtórną, stopniowo wypełniającą jamę zęba i zastępującą miazgę.
Cement (cementum) - najmniej twarda spośród tkanek zęba, budową przypomina strukturę tkanki kostnej. Tworzy najbardziej zewnętrzną warstwę zęba przylegającą do zębodołu, wypełnia lejki i pokrywa trzon zęba.
Comments